ĐÚNG VIỆC

ĐÚNG VIỆC

Link tham khảo giá và mua sách tại đây

Thật tội nghiệp cho đứa trẻ, nhưng cũng có thể thông cảm cho những người lớn trong câu chuyện này. Bởi câu hỏi mà đứa trẻ đặt ra là một câu hỏi vô cùng hóc búa mà biết bao triết gia, biết bao nhà tư tưởng đã tham gia bàn luận và kiến giải từ biết bao thế kỷ nay nhưng vẫn chưa thống nhất được câu trả lời thuyết phục cho toàn bộ nhân loại.

Chính vì vậy, tôi cũng không có ý định trình bày một định nghĩa "con người" thật hoàn hảo trong cuốn sách này. Và tôi tin rằng dù có tìm thấy khái niệm hoàn hảo đó hay không thì cũng không quan trọng, bởi chỉ riêng việc đặt ra câu hỏi "Thế nào là con người?" và luôn suy ngẫm, chiêm nghiệm về nó trong hành trình cuộc sống và trên đường đời cũng đã giúp chúng ta trở nên "người" hơn.

Theo Plato - một triết gia vĩ đại thời cổ đại thì: "Con người là một sinh vật luôn đi tìm ý nghĩa" (của cuộc sống, của mọi thứ...). Thật vậy, có lẽ không có sinh vật nào lại luôn trăn trở về sự tồn tại của bản thân mình hay về ý nghĩa của mọi thứ, của mọi hành động như con người. Chỉ có con người mới luôn tự vấn “Sống để làm gì?", "Học để làm gì?", "Làm để làm gì?", "Ý nghĩa của đời ta nằm ở nơi đâu?"... Aristotle, một triết gia vĩ đại khác, cũng từng nói:

"Con người là một con vật có mục đích sống. Cuộc đời của anh ta chỉ có ý nghĩa khi luôn hướng tới và nỗ lực cho mục đích sống của mình".

Như vậy, có thể hiểu điều giúp cho con người trở nên khác biệt chính là lẽ sống - là thứ mà anh ta luôn muốn hướng tới, là thứ mà thiếu nó thì anh ta chỉ là một sinh vật vô hồn trong hình hài của giống người.

Có một “lẽ" khác mà chỉ con người mới hiểu và mới chiến đấu vì nó, đó là “lē phải". Tôi rất tâm đắc với câu nói của nhân vật Nguyễn Trãi trong vở kịch Bí mật Lệ Chi Viên: “Con thú có thể cắn chết con người, nhưng vẫn là con thú. Con người mang trong mình lẽ phải có thể bị sát hại vì lẽ phải, nhưng bảo vệ lẽ phải mãi mãi vẫn là thiên chức con người"

Câu chuyện về cái chết của triết gia vĩ đại thời Hy Lạp cố đại Socrates cũng là minh chứng cụ thể nhất cho câu nói này. Ông đã bị chính quyền Athens buộc tội gieo rắc sự nghi ngờ các thần linh và làm băng hoại tư tưởng của thanh niên do dám truyền bá về các vị thần mới ngoài hệ thống các vị thần được chính quyền Athens thừa nhận. Ông bị tuyên án phải tự tử bằng thuốc độc, và chỉ có thể thoát án nếu chịu thừa nhận tội trạng của mình.

Socrates đã lựa chọn cái chết, vì với ông sự thật và lẽ phải còn quan trọng hơn sự sống. Trong một bức tranh về lại cảnh tượng trước lúc Socrates qua đời, người ta thấy ông một tay chỉ thẳng lên trời như lời tuyên thệ trung thành với lý tưởng bảo vệ lẽ phải của mình, một tay với lấy chén thuốc độc như sự sẵn sàng đón nhận cái chết. Trong lời tự biện hộ cho mình trước khi chết, ông nói:

"Dù ở thế giới này hay thế giới bên kia, tôi vẫn sẽ tiếp tục tìm hiểu ai là người thông thái thực sự, ai là kẻ thông thái giả hiệu, ai thì không. Ở thế giới bên kia, người ta không xử tử một người chỉ vì anh ta dám đặt ra những câu hỏi. Vì thế, thưa các vị quan tòa, tôi sẽ đón nhận cái chết với một thái độ hân hoan, và chắc chắn một điều rằng, sẽ không một điều xấu xa nào có thể xảy ra với một con người tử tế, khi còn sống cũng như khi chết đi. Giờ khởi hành đã điểm, và chúng ta sẽ đi con đường của mình– tôi đi về cái chết, các vị đi về cái sống. Đường nào tốt hơn thì chỉ có Chúa mới biết".

Thái độ bình thản và không một chút lưởng lự của Socrates trong việc lựa chọn lẽ phải hay là cái chết khiến tôi ngẫm nghĩ: "Quả thật, có những thứ thường được cho là trên hết - như cái chết. Nhưng với những con người mang trong mình lẽ phải, cái "trên hết" của họ thật đặc biệt".

Chẳng hạn, từ nhỏ tôi đã được nghe và được dạy rằng, “tổ quốc là trên hết", "đồng bào là trên hết", nhưng rổi tôi lại tự nghĩ "đồng loại" lớn hơn

Làm người "đồng bào" chứ! Nếu làm lợi cho đồng bào mình, quê hương mình, nhưng lại làm hại đồng loại của mình thì điều này khó có thể chấp nhận được. Trong lịch sử đã có bao kẻ nhân danh sự vĩ đại của của dân tộc mình, đồng bào mình mà sẵn sàng làm hại đồng loại như Hitler, Pol Pot...

Nhưng hình như đồng loại cũng chưa phải là trên hết?

Đó là câu chuyện trong bộ phim Avatar của đạo diễn lừng danh James Cameron một bộ phim đã đi vào lịch sử điện ảnh thế giới như một trong những siêu phẩm điện ảnh thành công nhất về cả doanh thu lẫn nghệ thuật và công nghệ làm phim. Bộ phim là một câu chuyện diễn ra ở thời tương lai, với nhân vật chính là một cựu quân nhân cử đi tham gia đội quân chinh phục một hành tinh trù phú có tên Pandora. Trong quá trình làm gián điệp để thu thập thông tin về hành tinh này, anh đã nhận ra tính phi nghĩa của chiến dich xâm lăng đó và anh đã sát cánh cùng những cư dân của hành tinh Pandora để chống lại người trái đất và bảo vệ những giá trị văn hóa, lịch sử, tinh thần thiêng liêng của hành tinh xinh đẹp này.

Câu chuyện của bộ phim Avatar có vẻ hơi trái với một câu nói quen thuộc chúng ta thường nghe là: “Đến cả thú vật cũng không ăn thịt đồng loại của mình". Nhưng người anh hùng được khán giả khắp thế giới yêu mến trong bộ phim này, với "tiếng gọi" của lẽ phải, của lương trị, đã cầm súng chống lại đồng loại của mình. Ví dụ này cho thấy không có giới hạn cho lẽ phải. Nó có thể vượt lên trên cả tình đồng loại và là điều mà một con người đúng nghĩa sẽ không ngừng sống và chiến đấu vì nó.

Qua đó cho thấy rằng, với con người đúng nghĩa, trên đời này không có gì là "trên hết" ngoại trừ lương tri và phẩm giá của mình. Nói cách khác, với con người thực sự, thế giới vĩ đại nhất chính là "con người bên trong" của họ và họ sẽ luôn hành động theo "tiếng gọi lương tri từ bên trong" của mình.